Hamileliğin 3. Ayında Annedeki Değişim ve Aya Özgü Beslenme Önerileri
3.Ayda Annedeki Değişiklikler:
Göğüslerde dolgunluk, hassasiyet devam ederken göğüs ucunda koyulaşma izlenmeye başlar ve mavi damarlar görünür hale gelir. Sütyenler dar gelmeye başlayabilir, büyük bedenlerin kullanılması gerekebilir. Rahim küçük bir yumru gibi pubik kemiğin üzerinden hissedilebilir. Büyüklüğü leğen kemiğini dolduracak kadardır. Anne adaylarının bir kısmı pantolon ve elbise bellerinin dar geldiğini fark edecek kadar kilo almış olabilirken, bulantı ve kusmalardan dolayı hiç kilo alamamış olanlar ise bu değişikliği fark etmeyeceği gibi kilo vermiş de olabilir. 3. Ayın yani 12. haftanın doldurulmasıyla bulantı ve kusma gibi şikayetler geçecek ve düzenli kilo almalar başlayacaktır. Ancak şimdilik dışarıdan bakmakla hamilelik henüz anlaşılamaz, göbek şişliği belirginleşmemiştir.
Plasenta gelişip ve daha fazla hormon üretir. Vajinal akıntı beyaz renkte, daha yoğun ve yapışkan hale gelir. Vücuttaki kan miktarı hamilelikte arttığından, akciğerler, kalp, böbrekler daha çok çalışır, karın bölgesi ve bacaklarda kan desteğinin artması nedeniyle toplar damarlar daha görünür duruma gelir. Hafif ve düzenli egzersizler ile varis oluşumunun önüne geçilmeli, kan akışı desteklenmelidir. Zaman zaman baş ağrısı , baş dönmesi ve fenalaşma hissi yaşanabilir.
Bazı kadınlarda, yüz ve boyunda düzensiz, değişik şekillerde kahverengi lekeler görülebilir. Hamilelik maskesi (kloazma) denen bu lekelerin hamileliğin sonunda tamamen ya rengi açılır yada kaybolur. Ciltteki gerilme nedeni ile rahatsızlık duyulabilir. Bu gerilme hissi başladığından itibaren göğüs , karın, kalça bölümlerine yumuşatıcı losyon sürerek deri çatlaklarının oluşumu önlenebilir. Anne adayı fiziksel olarak hala hamile gibi görünmese de duygusal olarak hızlı iniş çıkışları olabilir. Mizaç değişiklikleri bu dönemde sıktır.
Gebelikte her bir 3 aylık döneme trimester denir. Gebelik dönemi 3 trimesterden oluşur ve 12. hafta bittiğinde gebeliğin ilk trimester, yani ilk 3 aylık dönem bitmiş olur. 3.ay ortalarından 4. ay ortalarına kadar olan 11-14 haftalar arası ense kalınlığı ölçümü ve ikili test taramasının yapıldığı zamandır. Down sendromu ve Edwards sendromu denilen iki kromozomal anomalinin varlığını araştırmak için yapılan bu testlerin bu dönem içinde yaptırılması gerekir. Bu iki hastalık bebekte zeka geriliği ve çeşitli iç organ anormallikler ortaya çıkarmaktadır.
3.Ayda Bebekteki Değişiklikler:
3.ayın başında gebeliğin 9. haftasında yaklaşık 2-2,5 santimetre boy ve 2-2,5 gram ağırlığa sahipken, 3. ayın tamamlanması ile birlikte bebeğin boyu yaklaşık 5-6 santimetre , ağırlığı ise 12-15 grama ulaşır.Görselde 12 haftalık fetüsü görmektesiniz.
Bu ayın ilk haftalarında bebekte kemik ve kıkırdak dokular olur. Gözler ve retina gelişir, burun ucu ve dil oluşmaya başlar. El ve ayak parmakları gelişmeye devam eder ancak hala parmaklar birbirine kısmen bitişiktir.
İç genital organlar erkek cinsiyette testis, kız cinsiyette yumurtalık (over) olacak şekilde gelişir. İlk oluşum aşamasında embriyonun göbek kordonu etrafından dışarı doğru çıkmış olan bağırsaklar artık karın içerisine doğru yerleşmeye başlar.
Anne adayının son gördüğü adetten (menstürasyon)itibaren itibaren 9. haftanın doldurulmasıyla bebek embriyo değil artık fetüs olarak adlandırılır.
İlk 10 haftanın tamamlanmasıyla birlikte ise bebek gelişiminde en kritik olan, ilaç ve toksik maddelere karşı bebeğin en hassas olduğu, organ ve dokularının gelişimindeki en kritik süreç bitmiştir. Bebeğin kalp ve damar sistemi, beyin, sinir sistemi, iskelet sistemi işlevsel hale gelmiştir. Böbrekler çalışmaya başlamıştır, idrar kesesi bir torba şeklinde oluşmuştur ve idrarını yapabilmektedir. Gözler tam şeklini almış, dudakları, 20 adet diş tohumu, tırnakları ve saç folikülleri ile birlikte şeftali tüyü gibi saçları belirmeye başlamıştır. Yutmaya ve tekme atmaya başlar. Bebek anne karnında sallanma, ters dönme, hıçkırma, gerilme gibi hareketler yapmaya başlar ancak anne henüz bu hareketleri hissedemez. Ağzıyla emme hareketi alıştırmalarına şimdiden başlar. Kız veya erkek olduğunu gösterecek dış cinsel organları gelişmeye başlar. Kalp atışları stetoskop ile duyulabilir.
Gebeliğin 3. Ayı İçin Diyetisyen Tavsiyeleri:
Yemeklerden iğrenme ve aşerme görülebilir. Bulantı ve kusmaların yavaş yavaş sonlandığı dönem başlamıştır. Bu şikayetlerin ortadan kalkması, anneyi tersine aşırı yemeye yöneltmemelidir, Aşırı beslenme gebeliğin ilerleyen aylarında aşırı kilo, şeker hastalığı ve iri bebek gibi kötü sonuçlara neden olabilir.
Alışkanlık haline getirilmeye çalışılan, düzenli ve yeterli miktarda su tüketimine dikkat edilmeli, anne adayında sıvı yetersizliğinin oluşması önlenmelidir. Kişiye göre yeterli su miktarını belirlemek için, vücut ağırlığı 0,033 ile çarpılarak hesaplanır. Örneğin 60 kg ağırlığındaki anne adayı için 60*0,033= 1,98 L, yaklaşık 2 litre olarak belirlenir. Bu miktar vücudun ihtiyacı olan minimum miktardır. Ekstra sıvı kayıpları varsa su tüketimi o oranda arttırılmalıdır.
Başlangıçta normal kiloda olan bir anne adayı gebeliğin ilk trimesteri, yani ilk 3 ay bittiğinde hiç ağırlık kazanmamış olması normal olduğu gibi en fazla 2-4 kilo almış olmalıdır. Bebekte nöral tüp defekti denilen özürlerin önlenmesi maksadıyla her hamilelikte kullanılan folik asit vitamin takviyesi genellikle bu aydan sonra kesilir. Eğer tüm önlemlere rağmen nöral tüp defekti riski mevcutsa anne adayının metioninden kısıtlı bir diyetle beslenmesi gereği ortaya çıkabilir. Beslenme açısından da azami dikkatin olması gereken dönem başlamaktadır.
3 ana 3 ara öğün olan öğün düzeni gebelik boyunca sürdürülmeli, sağlıklı beslenme alışkanlıklarına devam edilmelidir. Bir hamilenin ne kadar yediğinden çok ne yediği önemlidir. Bu yüzden porsiyon büyütmek yerine dengeli beslenmek daha önemlidir. Birçok önemli vitamin, mineral ve besin ögeleri hamilelik öncesine göre bu dönemde daha fazla önem kazanmaya başlar. Bunları tamamlayabilmek için temel besin gruplarını günlük beslenme düzenine katmak önerilir. Özellikle besin değeri yüksek gıdalar tüketmek, öğününüzü proteinden ve kalsiyumdan zengin besinlerle tamamlamak gerekliliği artar.
Gebelik döneminde bir kadının günde 1000 miligram (1 gram) kalsiyum alması gerekir. Eğer kadın 18 yaş altında ise günlük kalsiyum ihtiyacı 1300 mg’dır. Hamilelik döneminde kalsiyum annede kemik erimesi gelişmemesi ve bebekte kemik, diş gelişiminin sağlıklı olabilmesi için gereklidir. Bunun dışında da kalsiyumun vücutta çeşitli görevleri vardır. Gebelik döneminde yeterli kalsiyum alınmazsa bebeğin gelişimi için gereken kalsiyum annenin kemiklerinden karşılanır, bu da annede kalsiyum eksikliğine ve ileriki yıllarda kemik erimesi (osteoporoz) oluşmasına zemin hazırlayabilir. İşte bu nedenlerden dolayı hamilelik döneminde süt, peynir ve yoğurt gibi kalsiyumdan zengin besinler tüketmek önem kazanmaktadır. Gebeliğin sonuna kadar günlük 4 porsiyon süt ve süt ürünlerinden tüketilmelidir.
Mide yanması gibi durumların önüne geçebilmek için bir oturuşta aşırı büyük porsiyon ve gece yatmaya yakın (yatmadan 2 saat önce yeme olayı bitirilmelidir) yemek yemekten kaçınılmalıdır. Fazla baharatlı ve acılı ve asitli yiyecekler de bu dönemde kaçınılması gereken diğer yiyeceklerdir.
Gebelik boyunca doktora danışmadan hiçbir ilaç kesilmemeli ve de hiçbir ilaç kullanılmamalıdır.